Gjatë një vizite pune në Bruksel, Inspektori i Lartë i Drejtësisë Artur Metani mori pjesë në aktivitetin “Qeverisja e mirë dhe qëndrueshmëria e institucioneve të drejtësisë në Ballkanin Perëndimor”, ku merrte pjesë edhe ministri i Drejtësisë së Maqedonisë së Veriut, Bojan Maričić, në kuadër të sfidave që dy vendet kanë, në pritje të hapjes së negociatave për anëtarësim në Bashkimin Evropian. Aktiviteti u organizua nga Instituti për Bashkëpunim dhe Zhvillim (CDI) dhe Qendra për Studime të Politikave Evropiane me qendër në Bruksel (CEPS), me mbështetjen e Mbretërisë së Holandës dhe më pjesëmarrjen online të organizatave të shoqërisë civile.
Duke paraqitur eksperiencën e Shqipërisë, gjatë fjalës së tij “Vështrime dhe mësime të nxjerra nga zyra e Inspektorit të Lartë të Drejtësisë”, z. Metani tha ndër të tjera, se reforma në drejtësi në Shqipëri është një nga reformat më të thella ligjore dhe institucionale në raport me vendet e tjera të Ballkanit perëndimor. Reforma në drejtësi ka hyrë në një fazë shumë të rëndësishme të zbatimit të saj. Institucionet e sistemit të drejtësisë janë ngritur, si dhe janë angazhuar plotësisht për të dhënë rezultate konkrete në punën e tyre. Shqipëria mund të konsiderohet si kryesuese e këtij procesi dhe përvoja e saj mund të ndihmojë për proceset planifikuese, zbatimin apo monitorimin e reformave me karakter institucional në vendet e tjera të Ballkanit perëndimor.
Gjatë prezantimit të raportit të monitorimit të institucioneve të reja të drejtësisë në Shqipëri, bashkautorët, drejtori i kërkimeve në CDI, Ardian Haçkaj dhe ekspertja e lartë Fjoralba Caka, vlerësuan rëndësinë e organizmit dhe funksionimit të organeve të reja të drejtësisë, nëpërmjet një procesi legjitim. Ky proces është një faktor i rëndësishëm për organizmin dhe funksionimin e institucioneve të reja të drejtësisë në mënyrë sa më të qëndrueshme, në përputhje me parimin e mirëqeverisjes, si dhe në raport me pritshmëritë e qytetarëve shqiptarë dhe të partnerëve ndërkombëtarë.
Bashkautorët e raportit theksuan rëndësinë e proceseve të brendshme, të cilat duhen ndjekur nga ana e institucioneve të reja të drejtësisë në kuadër të efektivitetit, përgjegjshmërisë, apo transparencës së veprimtarisë së tyre. Këto procese duhet të shërbejnë për sigurimin e aksesit të qytetarëve, si dhe rikthimin e besimit të publikut në sistemin e drejtësisë.
Znj. Caka tha se: “Statistikat e zyrës së Inspektorit të Lartë të Drejtësisë tregojnë qartë që qytetarët janë të gatshëm të bashkëpunojnë dhe kanë besim tek institucionet. Komunikimi aktiv ndërmjet qytetareve dhe zyrës së ILD, si dhe numri ankesave, janë tregues mbi aplikimin e modeleve të mira të transparencës dhe ekzistencën e besimit të tyre ndaj veprimtarisë së institucioneve.”
Gjatë sesionit që u moderua nga drejtori i CEPS Steven Blockmans, Inspektori i Lartë i Drejtësisë Artur Metani theksoi në veçanti se:
Së pari: Reforma në drejtësi në Shqipëri po vijon prej disa vitesh. Megjithatë, aktualisht akoma nuk kemi një fotografim të qartë lidhur veprimtarinë e institucioneve të reja të drejtësisë për të arritur në një përfundim të përbashkët mbi “perfomancën e mirë” ose “perfomancën jo të mirë” të institucioneve të reja. Ky proces duhet të realizohet nëpërmjet një metodologjie të mirë përcaktuar dhe mbështetur në indikatorë apo tregues me karakter sasior apo cilësor.
Së dyti: Reforma në drejtësi në Shqipëri ka qenë shumë e thellë dhe për të qenë i sinqertë, edhe traumatike për shoqërinë shqiptare. Me këtë nuk dua aspak të them, se nuk ishte diçka e mirë. Përkundrazi, kjo reformë ishte gjëja më e mirë për vendin tonë. Por duhet t`a vlerësojmë këtë sakrificë që bëri shoqëria shqiptare duke e mbështetur atë. Personalisht,- dhe këtu ndahem nga mendimi i kolegëve në këtë tryezë, – nuk kam asnjë dyshim se reforma në drejtësi do jetë një sukses. Pavarësisht kohës që duhet për zbatimin e saj. Natyrisht askush apo edhe vetë Bashkimi Evropian, nuk mund të ketë pritshmëri se reforma do ketë sukses në dy apo tre vitet e ardhshëm. Reforma do jetë efektive të paktën pas një dekade, si dhe procesi i vlerësimit të reformës në drejtësi duhet të jetë një proces me rregulla të mirëpërcaktuara dhe paraprakisht.
Së treti, për të pasur një reformë të suksesshme në drejtësi, ajo nuk duhet ndarë nga dimensionet apo zhvillimet e tjera të shoqërisë. Duhet demokratizuar e gjithë shoqëria në Shqipëri dhe mënyra më e mirë për t`a bërë këtë është përmes procesit të integrimit. Ky proces nuk mund të bëhet vetëm me takime on-line, por edhe me trajnime, takime të drejtpërdrejta, shkëmbime eksperiencash, si dhe praktika apo kultura pune të BE. Dhe me këtë shkoj tek ideja, se mbase etapat e BE-së janë të gjata, por ne mund të shkojmë në një rrugë tjetër, siç e quajti Ardiani “lidhja ndërinstitucionale”. Sa më shumë kontakte të kenë institucionet në Shqipëri me homologët e tyre apo partnerë të tjerë në vendet e BE-së e strukturat e tyre, aq më mirë do të jetë për vetë reformën, por edhe për zhvillimin e vendit.
Ndërhyrja e dytë e Inspektorit të Lartë të Drejtësisë Artur Metani
Z. Metani: “Reforma në drejtësi në Shqipëri është mbase një nga reformat që mori mbështetjen më të madhe të publikut. Pra jo vetëm për 140 votat në kuvend, në unanimitet të plotë të të gjithë deputetëve, por edhe me mbështetjen e shoqërisë shqiptare sepse ajo e ndjente nevojën për ndryshim e për reformën në drejtësi dhe ajo shpresë, ajo ndjesi është ende e pranishme në shoqërinë shqiptare, por po zëvendësohet nga zhgënjimi, për shkak të vonesave në ngritjen e institucioneve tona e për shkak të problemeve të reformës, të efekteve normale që ka prodhuar.
Por dua edhe të nënvizoj nevojën se ne duhet të jemi të pranishëm përmes publikimit të aktiviteteve tona, për të qenë transparentë për punën tonë, por gjithashtu – dhe unë insistoj tek fakti që metodologjia që duhet të ndiqet nga BE, duhet të mbështetet në tregues të qartë, sepse njerëzit kanë nevojë të dinë, se si po punojnë institucionet e drejtësisë në Shqipëri dhe si po perceptohet puna e tyre nga ana e BE. Ja pse unë insistoj se ky proces duhet vlerësuar hap pas hapi, duke i dhënë meritë procesit dhe gjithashtu duke krijuar standarde të reja për të ardhmen, në mënyrë që të rrisim shpresat e shoqërisë dhe të përmbushim pritshmëritë e saj.”
Gjatë vizitës në Bruksel, Inspektori i Lartë i Drejtësisë zhvilloi një takim pune me COWEB, ku pati një shkëmbim të frytshëm dhe intensiv të pikëpamjeve mbi qeverisjen e mirë dhe qëndrueshmërinë e institucioneve të reja të drejtësisë.
